chronologie geschiedenis van Arif
760: Stichting van Nkur door Said ibn Idris Salig kleinzoon van Idris I.
859/6: Nkur voor een deel verwoest door Noorse Vikingen.
916: Nkur weer voor een deel verwoest door de Fatimiden Gouverneur Tahart van Algerije.
929/30: Idem alleen nu deels verwoest door Fatimiden Commandant MUsa b. Abi L-Afya.
1015: Yaäla mis n Fatuh n Azdaja neemt leiding in Nghur over. Azdaja was een Riffijnse stam die vandaag niet meer bestaat.
1080-81 Yusuf mis n Tacfin veroverd Nghur namens de AlMohaden.
1141-45 Riffijnen onder leiding van Aith Wayagher komen in opstand tegen AlMohaden sultan Abd Al Mumin ben Ali.
1182-83 Dood van Riffijnse Mistici Abu Dawud Mazahim. Is in Temsaman bekend als Sidi Bu Dawud er is ook een sub clan naar hem vernoemd.
1204 verdedigingsmuur Nghur herbouwd door een gouverneur van de almohaden. AlMuzimma ook wel genoemd, de naam komt nog voor als waterstroom(daga) van Bzimma weliswaar verbasterd.
1212 Riffijnen steunen Marinieden in hun strijd.
1287 Kruisiging van Abbas mis n Salih n Ait Gmil. Hij werd op de poort van Nghur ten toon gesteld. Zijn hoofd ging de Marokkaanse steden in en eindigde in Marekach.
1415 Portugezen veroveren Ceuta.
1497- Mritc bezte door Spanje
1564 Badis bezet door de Spanjaarden na eerdere pogingen in 1508, 1522,1525 en 1563.
1666 Franse handelaar Roland Frejus komt aan in Lhusima. Hij noemt het AlBouzeme waarschijnlijk afgeleid van Al Muzimma zoals de poort van Nghur heette.
1673-1926: Burj el Mujahideen. Hier hebben de Rifijnen van de Aith waryagher wacht gehouden tegenover het eiland van Nkur. Dat is 235 jaar lang.
1678 Riffijnen(Ait Temsaman, Ait Waryagher, Ibituyen en Iqaräyen) vallen Tanger aan om het te heroveren op de Portugezen en Engelsen.
1872-1893 Mouliéras (waarschijnlijk een missionaris) trekt door Bucoya en Waryagher land.
Hij komt dus net van Buquya land en entert Wayagherland. Op dat moment schieten 2 gewapende aith Wayagher hem aan. Eerste wat ze zeggen is we zijn op onze hoede voor de Ibequyen (er was op dat moment een strijd tussen deze 2 stammen aan de gang) dus je moet je ontdoen van je kleren om te zien of je geen spion bent. Anders zouden ze hem doodschieten. Ze zworen dat op Sidi Boughiar(sidi boughiar is een amrabed van de Aith Wayagher n Adare3)
Uiteindelijk hebben ze hem bijna in z'n nakie laten gaan en zo kwam hij ook in AJdir aan.
1883- Twee Riffijnen doen zich voor als eigenaars van goudmijnen die in Wayagherland zitten. Fransen denken dat ze echt met vertegenwoordigers van de Aith Wayagher te maken hebben en sluiten een contract met deze bedriegers.
Nadat er een Frans schip de baai van Lhusima binnen vaart worden de Aith wayagher gewaarschuwd door Ait Temsaman en Ibaquyen van deze binnenkomst.
Binnen 24 uur hadden ze 10000 gewapende Riffijnen langs de kustlijn gezet. Bestonden uit Ait temsaman, Ibequyen en Aith Wayagher.
Na dat de Fransen dit opmerkten maakten ze rechtsomkeert.
1889-1890 Eerste huis gebouwd in Lhusima door Haji Hedu w-Aisa n Aith Ari (Awayagher).
1893- Generaal Margallo gedood bij aanval van Iqaräiyen. Dit omdat men de tombe van Didi Waryac had ontheiligd.
1894- Generaal Martinez Campos gaat naar Marrakech n.a.v. voorgaande. Hij bied de sultan 20.000.000 francs en concessie om de grensen van Mritc te vergroten.
1896-97 Spanjaarden verl;iezen veel schepen met handel aan piraterij aktiviteiten van de Ibequyen. (zowel Franse, Hollandse, Italiaanse en Portugese schepen hadden hier last van)
1897- Spanje klaagt heftig bij Sultan Abd el Aziz over deze aktiviteiten.
maart 1898- Legeronderdeel van de Sultan krijgt bevel om einde te maken aan deze praktijken. Dit leger staat onder leiding van Moulay(een neef van de sultan) Bu Bkar met als rechterhand Bucta el Baghdadi.
1899-Slachting onder Ibequyen na expeditie van Bucta el Bagdadi. Veel jongemannen verliezen hierbij het leven. Het zou zeker een kwart eeuw duren om op de oude sterkte te komen.
1898- Nieuwe Fase Riffijnse geschiedenis.
1900-1907 7 jarige oorlog bij de aith wayager onderling
1902- Bu Taghyutc (bu hmara) roept zich zelf uit tot sultan van Taza. Na steun van een paar arabisch talige stammen. Zijn echte naam was Jilali ben Muhamed L Yusfi z-Zarhuni. Beweert broer te zijn van de sultan. Kreeg steun van Fransen.
Een ex slaaf genaamd Jilali MUl L Wudhu krijgt leiding over de aanval op de rest van de Rif. Hij heet zo omdat ie toen ie nog slaaf was water gaf aan z'n superieuren om Rudhu (reining voor het gebed) te doen.
1907- Ait Tuzin geven zich na hevige tegenstand over aan Bu Taghyutc. Dezen laten een stier slachten als teken van overgave.
1908 bouhmara verovert een deel van de rif
1908 verkoop van adrar n yixsen door bouhmara aan de spanjaarden
30 augustus 1908- Agraw Ameqran, Grote vergadering van Imgharen n Ayth Wayagher en gevluchte Imgharen uit andere stammen in Ait Bu Äfif (Boukidaren). Hierin worden taken verdeeld over hoe men het land gaat verdedigen. Hier is het plan die de nederlaag voor Bu Taghyutc in Bu Kidaren betekende gesmeed.
1908 bouhmara komt aan z'n einde in boukidaren, zie artikel: http://www.amazigh.nl/educatief/lees.php?gid=82
22 oktober 1908- Na Bu Taghyutc verslagen te hebben trekken de Aith Wayagher zich terug naar hun streek. Op de terug weg halen ze boetes op bij voormalige bondgenoten van Bu Taghyutc. Eerst in Temsaman. Hierna trok men naar de oostelijke rif de Ait Wurishek en hierna Tafersit. Hierna verbannen ze ex gouverneur onder Bu Hmara, Muhamed n Zaghdud, als vijand. Zijn huis word verbrand in Bu Hfura en halen nog meer boetes op in Imjaren. Hierna waren de Äzib van Midar in Ait Tuzin aan de beurt vooral de ex gouverneur Muhamed n Haij Shuhu. Hierna keren ze terug naar Waryagher land. Men kreeg een hoge dunk van zich zelf hierdoor. Vooral omdat men "the pretender" had verslagen waar de sultan niet tegen opgewassen was en waar Europese landen afspraken en contracten mee hadden
11 augustus 1909-Bu Taghyutc word voorgoed uit de Rif verjaagd. Hij word uiteindelijk in Bni Mstara in Jbala opgepakt door niemand anders dan Bushta el Baghdadi namens sultan mulay Hafid. Bu Taghyutc word naar Fes gebracht en daar in een kooi gegooid. Hierin word ie tentoongesteld aan de inwonders van Fes. Uiteindelijk word ie op 13 september 1909 geexecuteerd.
Iets voor de 1ste wereld oorlog verschijnen er 2 gevaren namelijk de Spanjaarden uit het noorden en de Fransen uit het zuiden.
1908 Mohamed Ameziane van de Aith Cikar (Iqariyen) begint een oorlog tegen de Spanjaarden
1909-Spanjaarden veroveren oostelijk Rif van Iqaräiyen na een korte oorlog. Die werd vooral gevoerd om de mijn concessies(delfstoffen).
1914-Erhaij Biqish neemt actief deel aan de onafhankelijkheidstrijd van Abd el Qader b. Muhyi ad Din. Dit was de 1ste Algerijnse onafhankelijkheids held.
1921 : begin van de Rif-oorlog
exacte datum slag bij Annuar 21 juli 1921
21 juli 1921- Ighribben door Riffijnen op de Spanjaarden verovert. Hierna werd het bevel door de Spanjaarden gegevn om zich terug te trekken uit Anwar. Dit ging op een zeer chaotische manier. Dit leger bestond uit 25 tot 30.000 man. Men verliest bij dit treffen bij Anwar tussen de 13 en 19.000 man. De Riffijnen hebben een miniem verlies van 3.000 man.
1923 onafhankelijke Rifijnse staat word uitgeroepen
1926 : op 27 mei einde van de Rif-oorlog
1958 Assegwas Iqebarren-Het jaar van de Helmen
13 januari 1984 Studenten opstand in veel plaatsen in Marokko.